Raporty i ekspertyzy

Niska produktywność badawcza polskich uczelni

13 stycznia 2011

  • Share
Niska produktywność badawcza polskich uczelni

Polski nauczyciel akademicki w prestiżowych czasopismach naukowych publikuje tylko raz na cztery lata. Co więcej, podwyższenie wielkości dostępnych środków finansowych, bez zwiększania proporcji funduszy ze źródeł konkurencyjnych (grantów, otwartych konkursów), może nie przynieść poprawy w zakresie działalności badawczej uczelni publicznych.

W świetle analiz bibliometrycznych (opartych na ilości publikacji w prestiżowych czasopismach naukowych) polskie uczelnie publiczne nie dorównują  standardom europejskim – wynika z najnowszego raportu: „Produktywność naukowa wyższych szkół publicznych w Polsce. Bibliometryczna analiza porównawcza” przygotowanego w ramach programu Ernst & Young Sprawne Państwo przez dr Joannę Wolszczak-Derlacz oraz dr inż. Aleksandrę Partekę z Politechniki Gdańskiej.

Autorki przeprowadziły ilościową analizę rezultatów badań naukowych dla polskich uczelni publicznych w porównaniu do wyników osiąganych przez uczelnie z wybranych krajówuropejskich: Austrii, Finlandii, Niemiec, Włoch, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii. W sumie analizie poddano 291 uczelni, w tym 34 z Polski (uniwersytety i politechniki), w latach 1995-2008. Przeanalizowano ilość publikacji o zasięgu międzynarodowym (indeksowanych z bazie ISI Web of Science) autorstwa pracowników każdej z uczelni oraz czynniki wpływające na produktywność badawczą.

Średnio, w 2008 r. w analizowanych 34 polskich uczelniach wskaźnik publikacji z pozytywnym impact factor w przeliczeniu na nauczyciela akademickiego wynosił 0,23 - oznacza to, że polski nauczyciel akademicki publikuje w prestiżowych czasopismach naukowych tylko raz na cztery lata, średnio dwu- lub trzykrotnie rzadziej niż koledzy z uczelni w krajach Europy Zachodniej. Dla porównania analogiczny wskaźnik na Universitaet Luebeck (Niemcy) wynosi 1,1, na University of York (Wielka Brytania) 1,9; na Universita’ Politechnica delle Marche (Włochy) 1,5. Wśród polskich uczelni technicznych najwyżej sklasyfikowana została Politechnika Wrocławską, wśród uniwersytetów - Uniwersytet Jagielloński (w przypadku obu uczelni roczny wskaźnik publikowalności równy 0.5).

Co powoduje tak niską produktywność naukową polskich uczelni? Jednym z głównych czynników jest niedostateczne – w porównaniu do europejskich standardów – dofinansowanie oraz nieefektywne wykorzystywanie znaczącej części środków.

Z naszych badań wynika, że im większa proporcja niekonkurencyjnych środków pochodzących ze źródeł publicznych, tym niższa okazuje się produktywność badawcza danej uczelni. W naszej opinii wynik ten sugerować może, że finanse publiczne wykorzystywane są o wiele mniej efektywnie niż te, które pochodzą z prywatnych źródeł. Dlatego niezwykle ważne jest upowszechnianie otwartych konkursów na granty badawcze, które umożliwiają uczelniom większy dostęp do finansowania badań naukowych – wyjaśnia dr inż. Aleksandra Parteka.

Warto podkreślić, że większość funduszy uzyskiwanych przez uczelnie w 80%  przeznaczana jest na finansowanie działalności dydaktycznej, co pozostawia tylko niewielką część na aktywność badawczą. W przypadku niewystarczających funduszy tym bardziej jest istotne ich efektywne wykorzystanie. Ponadto, nasza analiza wskazuje, że duży wpływ na wzrost produktywności badań ma poziom obciążenia dydaktycznego. Inne czynniki, mające wpływ na efektywność naukową to wielkość uczelni, tradycja, liczba doktorantów oraz struktura kadry naukowej. Większy udział profesorów powiązany jest z wyższą produktywnością naukową, ale związek ten jest silniejszy w próbie uczelni zagranicznych, niż w przypadku Polski  – tłumaczy dr Joanna Wolszczak-Derlacz.

Autorki zwróciły także uwagę na napotkane podczas prac nad raportem problemy, związane głównie z utrudnionym dostępem do danych dotyczących indywidualnych uczelni w Polsce. Dane zdezagregowane nie są udostępniane ani przez GUS, ani przez MNiSW. „Rozwiązaniem mogłoby być stworzenie ogólnodostępnej platformy z danymi na temat uczelni w Polsce np. na wzór fiński, co przyczyniłoby się znacznie do rozwoju badań naukowych w zakresie jakości kształcenia, działalności badawczej oraz szkolnictwa wyższego” – stwierdzają Autorki raportu.

Raport „Produktywność naukowa wyższych szkół publicznych w Polsce. Bibliometryczna analiza porównawcza" przygotowany na zlecenie programu Ernst & Young Sprawne Państwo przedstawia wyniki badań nad systemem szkolnictwa wyższego w Polsce i jego efektywnością badawczą w odniesieniu do standardów europejskich. Pełna wersja dostępna jest na stronie internetowej programu Ernst & Young Sprawne Państwo.

 

 

O programie Ernst & Young Sprawne Państwo

Celem programu Ernst & Young Sprawne Państwo jest inicjowanie i wspieranie działań na rzecz poprawy funkcjonowania instytucji publicznych w Polsce. Poprzez program, Ernst & Young aktywnie włącza się do publicznej debaty nad reformą państwa. Program adresowany jest w  szczególności do środowisk politycznych, naukowych, gospodarczych oraz organizacji pozarządowych.

***Ernst & Young, to jedna z wiodących międzynarodowych korporacji świadczących profesjonalne usługi doradcze. Ernst &Young w Polsce to ponad 1300 ekspertów pracujących w 6 biurach na terenie kraju. Ernst & Young jest audytorem prawie 20% przedsiębiorstw znajdujących się na liście 1000 największych światowych firm magazynu Business Week. Jest też światowym liderem w dziedzinie doradztwa podatkowego. Firma świadczy usługi w zakresie: audytu, doradztwa biznesowego, księgowości, doradztwa podatkowego, doradztwa transakcyjnego, ulg i dotacji inwestycyjnych, doradztwa na rynku nieruchomości oraz szkoleń.