Proces wprowadzania budżetu zadaniowego (BZ) w Polsce nie jest zakończony. Jeśli ma on stanowić efektywne narzędzie zarządzania pieniędzmi podatników, to nowy rząd musi szybko podjąć decyzję o dokończeniu jego wprowadzania – twierdzą twórcy programu Ernst & Young Sprawne Państwo i raportu „Budżet zadaniowy jako narzędzie poprawy jakości rządzenia Polsce”. Twórcy raportu sugerują, aby budżetem Państwa zarządzać tak, jak finansami przedsiębiorstwa: urzędników wynagradzać za realizację jasno postawionych celów, a jednocześnie redukować nieefektywne wydatki.
Autorzy raportu wskazują jak kontynuować wprowadzanie procesu budżetowania zadaniowego w Polsce, aby stał się on sprawnym narzędziem polityki fiskalnej i okazał się pomocny w skutecznym zarządzaniu administracją publiczną. Póki co, może to się okazać trudne, bo chociaż w kręgach urzędników istnieje świadomość o wdrażaniu budżetu zadaniowego, jest ona bardzo powierzchowna. Z badań przeprowadzonych przez twórców raportu „Budżet zadaniowy jako narzędzie poprawy jakości rządzenia Polsce” na pracownikach trzech resortów wynika, że prawie co trzeci słyszał, że wdrażany jest budżet zadaniowy, ale nie ma na ten temat żadnych szczegółowych informacji, a co dziesiąty nie wie nic o BZ. Pozytywne jest jednak to, że zdecydowana większość (od 64 do 81%) urzędników popiera ideę wprowadzenia BZ. Jednak jak zauważają twórcy raportu – najprawdopodobniej urzędnicy popierają jakąś swoją, bliżej nieokreśloną jego wizję.
Lepsza koordynacja budżetu zadaniowego
Autorzy raportu proponują, aby za wprowadzanie budżetu zadaniowego odpowiedzialne były Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (organ koordynacyjny, gdzie wyznaczane są cele strategiczne rządu), Ministerstwo Finansów (odpowiedzialne za finanse państwa) i Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (odpowiedzialne za programy finansowane ze środków UE).
- Chociaż kwestie techniczne związane z budżetem zadaniowym powinny zdecydowanie pozostać
w gestii MF, główną rolę w ustalaniu celów dla funkcji i zadań BZ powinno pełnić centrum rządu. Po drugie, istnieje potrzeba silniejszego wsparcia politycznego dla BZ. Tutaj twórcy raportu zaproponowali coroczną debatę sprawozdawczą w parlamencie, podczas której premier przedstawia stan realizacji zasadniczych celów rządu i takie sprawozdanie osobiście prezentuje przed Sejmem RP – mówi Piotr Ciżkowicz, Dyrektor Programu Ernst & Young Sprawne Państwo.
Przejrzystość przede wszystkim
Badacze zauważają, że kluczowa dla efektywności wydawania publicznych pieniędzy jest większa przejrzystość tego procesu. Naukowcy proponują zestaw praktycznych zaleceń, które mają na celu osiąganie większej skuteczności i transparentności w wydatkowaniu środków publicznych. Badacze wzbogacają swoją analizę opisem doświadczeń międzynarodowych związanych ze stosowaniem systemów budżetu zadaniowego, który z sukcesem realizowany jest od kilku lat m.in. w Holandii.
– Przyjęcie budżetowania zadaniowego to kolejna próba rozwiązania problemu związanego
z rozdzielaniem środków publicznych w sposób bardziej obiektywny i systematyczny. Jego wprowadzenie przyczyni się do osiągnięcia przejrzystości podziału środków, a w konsekwencji poprawi zarządzanie nimi – mówi Piotr Ciżkowicz.
Efektywniejsze wykorzystanie pieniędzy podatnika
Budżet zadaniowy to doskonałe narzędzie całościowo oceniające efektywność wydatków publicznych. Jak pokazują doświadczenia Holandii dzięki budżetowi zadaniowemu można było skutecznie zidentyfikować obszary, w których marnotrawione były pieniądze podatników. Wykazując nieefektywność niektórych wydatków publicznych, budżet zadaniowy stał się pomocnym narzędziem w ich ograniczaniu, szczególnie tam, gdzie zmianom w polityce fiskalnej sprzeciwiały się rozmaite grupy interesu. Budżet zadaniowy jest więc pomocny w przywróceniu stabilizacji fiskalnej, a tym samym w stworzeniu koniecznych warunków dla trwałego rozwoju gospodarczego.
– Nasz najnowszy raport wpisuje się w trwającą obecnie debatę publiczną nad potrzebą konsolidacji finansów publicznych w krajach Unii Europejskiej.– mówi Piotr Ciżkowicz.
Zaangażowanie polityczne i zwiększenie ilości informacji o wynikach programów rządowych
Jak wynika z analizy przeprowadzonej przez badaczy, bez wsparcia politycznego dokończenie budżetowania zadaniowego nie jest możliwe. Rozwiązaniem rekomendowanym przez autorów raportu jest informowanie o efektach przydzielania środków publicznych przez rząd. Innym rozwiązaniem, byłoby stworzenie platformy mającej na celu informowanie parlamentu i społeczeństwa o głównych założeniach rządu. Autorzy proponują również powiązanie procesu budżetowania z zamierzeniami strategicznymi państwa, tak aby cele strategii, w tym tych określających kierunki wydatkowania środków UE, znajdowały odzwierciedlenie w celach zawartych w BZ. Teraz jest właściwy czas na zmiany w tym obszarze, gdyż w ramach rządu trwają obecnie prace nad nowym porządkiem strategicznym.
Reforma administracji publicznej zorientowanej na wyniki
W opinii autorów ważne jest wprowadzenie biznesowych praktyk do zarządzania w administracji publicznej, np. poprzez stworzenie zachęty dla urzędników do większej efektywności pracy oraz większą przejrzystość planowania i sprawozdawczości w procesie budżetowania zadaniowego.
Z kolei pracownicy służby cywilnej powinni być częściowo wynagradzani na podstawie osiągniętych wyników. Należy wziąć jednak pod uwagę, że nacisk powinno położyć się na jakość, a nie liczbę urzędników. Badacze proponują skoncentrowanie się w procesie wdrażania budżetowania zadaniowego na ograniczonej liczbie priorytetów, dotyczących alokacji środków publicznych, które interesują społeczeństwo i parlament
Raport „Budżet zadaniowy jako narzędzie poprawy jakości rządzenia w Polsce" został przygotowany przez Łukasza Hardt, który jest adiunktem na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz Maartena de Jong’a związanego na co dzień z Wydziałem Administracji Publicznej Uniwersytetu Erazma z Rotterdamu.
Pełna wersja raportu dostępna jest na stronie internetowej programu Ernst & Young Sprawne Państwo.
O programie Ernst & Young Sprawne Państwo
Celem programu Ernst & Young Sprawne Państwo jest inicjowanie i wspieranie działań na rzecz poprawy funkcjonowania instytucji publicznych w Polsce. Poprzez program, Ernst & Young aktywnie włącza się do publicznej debaty nad reformą państwa. Program adresowany jest w szczególności do środowisk politycznych, naukowych, gospodarczych oraz organizacji pozarządowych.
