Jak wynika z raportu EY pt. System stworzony od podstaw - czyli prawdziwa historia 25-lecia polskich podatków, system trzeba tworzyć z wizją, tak, był on spójny i nie musiał być „łatany” interpretacjami. Działalność organów prawodawczych nie powinna szkodzić prowadzeniu biznesu, wręcz przeciwnie – pomagać mu przez tworzenie przemyślanych zachęt podatkowych. Ważne, żeby w procesie tworzenia ustaw kluczowych dla biznesu, konsultować je z przedsiębiorcami. Aby prawo było mądrze egzekwowane, trzeba szkolić urzędników skarbowych z tego, w jaki sposób w praktyce funkcjonuje biznes.
- Po 25 latach wolności możemy mówić o wyważonym systemie podatkowym w Polsce, który z jednej strony nakłada na podatnika obowiązki, a z drugiej daje uprawnienia do obrony przed aparatem skarbowym. Jest to też system oparty o prawo. Podatnik może korzystać z istniejących możliwości wynikających z przepisów i nie narazić się na potępienie ze strony organów podatkowych – uważa Jarosław Koziński, Partner Zarządzający Działem Doradztwa Podatkowego EY.
System podatkowy w Polsce był tworzony od zera i ciągle jest w fazie rozwoju. Wbrew obiegowym opiniom jest on zdecydowanie mniej rozbudowany niż ten funkcjonujący w Stanach Zjednoczonych czy Wielkiej Brytanii. Nie jest on doskonały, dlatego „uszczelniają” go liczne interpretacje podatkowe. Po mijającym ćwierćwieczu prawo podatkowe wymaga ważnych zmian, które trzeba stopniowo wprowadzić.
Konkurowanie o kapitał
Podatki są elementem budowania przewagi konkurencyjnej państw. Kraje konkurują o kapitał wysokością obciążeń podatkowych oraz liczbą i rodzajem ulg i dotacji do poszczególnych rodzajów biznesów. W Polsce od 1992 roku stawka CIT zmniejszyła się o ponad połowę - z 40 do 19 procent. Z kolei w ciągu 22 lat obowiązywania ustawy o PIT zmniejszyły się nie tylko stawki, ale także liczba progów podatkowych. Od 2010 roku obowiązują dwie stawki: 18 i 32 proc. Dla porównania na początku lat 90-tych ubiegłego stulecia podatnik do urzędu oddawał odpowiednio 20, 30 lub 40 procent. W przypadku VAT-u konkurowanie stawkami jest mocno ograniczone ze względu na duży stopień ujednolicenia tego podatku w ramach Unii Europejskiej. Drugim elementem konkurowania o kapitał w przypadku Polski są specjalne strefy ekonomiczne, w których inwestorzy zwolnieni są z podatku CIT. Powołano je w 1995 roku żeby zwiększyć inwestycje w wybranych lokalizacjach. Pierwotnie miały obowiązywać do 2017 roku, ale w tym roku wydłużono okres ich działania do 2026.
Prawo podatkowe idzie w kierunku uszczelniania systemu
Mimo że w ciągu minionego ćwierćwiecza ciężar opodatkowania znacząco się zmniejszył, to w ostatnich latach zmiany w prawie idą w kierunku „uszczelniania” systemu podatkowego. Coraz szerszy krąg przychodów jest obejmowany podatkami, a przedsiębiorcy i osoby fizyczne mają coraz mniej miejsca na interpretacje przepisów. - Jeśli chodzi o podatek PIT, tutaj z każdym rokiem kurczy się liczba odliczeń i ulg podatkowych. W Polsce mamy stosunkowo konkurencyjną stawkę podatku CIT, ale wprowadzono podatek miedziowy czy węglowodorowy, które zmniejszyły zyski branży wydobywczej. Firmy mają coraz mniej możliwości w zakresie przesuwania dochodów podatkowych do zagranicznych spółek zależnych i tym samym na zmniejszenie, czy odroczenie opodatkowania. Z drugiej strony te działania mające na celu uszczelnianie systemu przez likwidację szarej strefy, jak na przykład wprowadzenie odwróconego VAT-u w branży stalowej, znacząco poprawiły sytuację tej gałęzi przemysłu – mówi Jarosław Koziński.
Ewolucja relacji urząd - podatnik
W ciągu 25 lat w polskim systemie podatkowym zmieniły się nie tylko poszczególne ustawy, ale też mentalność podatników i urzędników. Początkowo kontrola skarbowa była przyczyną wielu „dramatów” z udziałem przedsiębiorców. To, z czym zmagali się podatnicy, to nie tylko konieczność zapłaty podatku, ale też wysokość odsetek od zaległości sięgająca nawet kilkudziesięciu procent rocznie. Po tych pierwszych doświadczeniach, rola podatnika jako partnera do dyskusji z aparatem podatkowym stopniowo rosła. W tym celu powołano urzędy podatkowe dedykowane do obsługi największych podatników, wprowadzono ograniczenia czasowe kontroli, czy wzmocniono rolę istniejących już wcześniej interpretacji indywidualnych. – Urzędowe interpretacje funkcjonują od 1998 roku. Początkowo każda firma trzymała otrzymaną interpretację w szufladzie. Dzisiaj ta wiedza jest powszechna, a z dobrodziejstw takiego rozwiązania korzysta kilkadziesiąt tysięcy podatników rocznie – podsumowuje Agnieszka Tałasiewicz, Lider Zespołu Postępowań Podatkowych i Sądowych w dziale Doradztwa Podatkowego EY. Na kontakty podatnika z fiskusem coraz większy wpływ ma także technologia. W samym tylko 2014 roku podatnicy złożyli ponad 5,2 mln deklaracji PIT przez Internet, a płatnicy blisko 8 mln formularzy PIT-11.
5 rekomendacji na kolejnych 25 lat
Na podstawie opinii czołowych polskich przedsiębiorców, liderów opinii w dziedzinie prawa podatkowego i własnych doświadczeń, eksperci EY przygotowali 5 rekomendacji dotyczących kierunków, w których system podatkowy powinien ewoluować. - Po pierwsze – nie szkodzić. Myśląc o zmianach w prawie podatkowym, trzeba pamiętać o tym, żeby zachować równowagę między interesem podatnika i państwa. Zmiany przepisów nie powinny być zbyt częste, interpretacje nie mogą się wzajemnie wykluczać, a postępowania trwać latami. Po drugie - pomagać. Polska powinna iść w kierunku tworzenia zachęt podatkowych w postaci ulg czy dotacji na badania i rozwój – uważa Jarosław Koziński. - Państwo i firmy w ramach wspólnej platformy konsultacyjnej mogłyby współpracować na etapie tworzenia prawa, a nie po jego implementacji, co wpłynęłoby na urealnienie przepisów – to nasza trzecia rekomendacja. Po czwarte – tworzyć, bo na każdym etapie zmian kluczowa jest wizja i dyskusja, w którą stronę nasz system podatkowy powinien ewoluować. Ustawy i rozporządzenia podatkowe nie powinny być tworzone ad hoc – dla zaspokojenia tymczasowych potrzeb, czy interesów politycznych. Trzeba wykorzystać potencjał i wiedzę ekspertów podatkowych i autorytetów akademickich do tworzenia czytelnego, spójnego systemu, który nie będzie „uszczelniany” interpretacjami – uważa Agnieszka Tałasiewicz. – I wreszcie ostatni, piąty element to edukacja urzędników skarbowych z zakresu funkcjonowania przedsiębiorstw ma kluczowe znaczenie dla dobrego funkcjonowania systemu podatkowego. Przedstawiciele fiskusa powinni być otwarci na rozmowę z podatnikiem w sprawach spornych, a w razie wątpliwości rozstrzygać na korzyść podatnika – dodaje Agnieszka Tałasiewicz.
Zobacz również: Zeznanie o wysokości dochodu CIT-8 od 2015 musi być wysyłane drogą elektroniczną
O firmie EY
EY jest światowym liderem rynku usług profesjonalnych obejmujących usługi audytorskie, doradztwo podatkowe, doradztwo biznesowe i doradztwo transakcyjne. Nasza wiedza oraz świadczone przez nas najwyższej jakości usługi przyczyniają się do budowy zaufania na rynkach kapitałowych i w gospodarkach całego świata. W szeregach EY rozwijają się utalentowani liderzy zarządzający zgranymi zespołami, których celem jest spełnianie obietnic składanych przez markę EY. W ten sposób przyczyniamy się do budowy sprawniej funkcjonującego świata. Robimy to dla naszych klientów, społeczności, w których żyjemy i dla nas samych.
Nazwa EY odnosi się do firm członkowskich Ernst & Young Global Limited, z których każda stanowi osobny podmiot prawny. Ernst & Young Global Limited, brytyjska spółka z odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości gwarancji (company limited by guarantee) nie świadczy usług na rzecz klientów.
Aby uzyskać więcej informacji, wejdź na www.ey.com/pl
